پشمینه بافت

فرش قشقائی - ایران - حوالی 1800 میلادی

عکس فرش را اینجا ببینید.

این بافته قشقائی را هم دوست دارم. از روی این سایت حراجی است که عکس فرش‌هایش را بیشتر کرده است و بروید دوباره سری به سایتشان بزنید. فرش همان فرم خاص قشقائی‌ها برای نقش بته را دارد و به عکس بافته قشقائی که پیش از دیدیم، ساختار و ساختمان فرش دچار اعوجاج نشده است که با توجه به ساختار اصلی فرش که تار پشمی دارد، قابل ستایش است. پشم به واسطه ویژگی‌های خاصی که دارد، در مقابل پنبه، اعوجاج بیشتری به بافته می‌دهد و ساختمان پنبه‌ای کمتر اتفاق می‌افتد دچار آن لَختی و شل و ولی ساختمان پشمی بشود. خلاصه که اگر فرش واقعاً در حوالی 1880 میلادی بافته شده باشد، با توجه به آنچه در عکس میبینیم، پیداست که به خوبی از آن مراقبت شده است. خود سایت هم وضعیت فرش را عالی زده است.

برای دیدن جزئیات دقیق عکس سایت حراجی را ببینید چون با هزار ترفند عکس را اینجا میگذارم و ناخواسته از کیفیت عکس کاسته میشود.

فرش قشقایی - 160 × 290 سانتیمتر - اواسط قرن نوزدهم

عکس را اینجا ببینید.

بد نیست از خودمان بپرسیم ترنجی شبیه به ترنج فرش‌های بخشایش وسط این تحفه جلوه فروش قشقایی چه می‌کند؟ یک بافته قشقایی با این زمینه سفید درخشانش و این رنگ آمیزی که نسبت به رنگ‌آمیزی‌های معمول قشقایی‌ها سبک‌تر و سرخوش‌تر است (شاید به دلیل استفاده از رنگ سفید زمینه که باعث می‌شود همه چیز جلوه‌ای صد چندان پیدا کند) باید در میان این بافته‌ها تحفه‌ای باشد.

سرترنج‌ها با آن نقش سماوری که در دل دارند هم فرم دیگری هستند که از نقطه‌ای دیگر به عاریت گرفته شده اند. ترنج‌های بخشایش اصولاً سرترنج ندارد و بزرگ‌تر بافته می‌شوند. عادت داریم آن نقش سماوری را در میان حاشیه ماهی‌درهم‌های تبریز و بیرجند ببینیم و پیش از این ندیده بودم آن را در سرترنج جای بدهند. این بافته به ما می‌گوید که یک چهل تکه عاریتی است که احتمالاً فقط بافنده‌ای قشقایی آن را بافته است.

اگر از من می‌پرسیدند می‌گفتم اجرای ماهی‌درهمش شباهت بسیار زیادی به کارهای فراهان دارد. صد البته که قشقایی‌ها هم ماهی‌درهم می‌بافند اما اجرای ماهی درهمشان متفاوت از این چیزی است که در این بافته می‌بینید.

خورجین پاره-پوره قشقایی - اندازه 60x30 cm

چیزی که در مورد این بافته برای من مهم بود که انتخابش کردم نقش زمینه است: چهار پرنده، چهار پیکان که به  چهار جهت اشاره دارند به اضافه ترنج وسط که لوزیست و چهار ضلع دارد و نقش وسط لوزی هم یک رُزِت هشت پر است که چهار گلبرگ به یک رنگ و چهار گلبرگ به یک رنگ دیگر دارد.

فرش قشقایی - زمان بافت: قرن نوزدهم

2.20m x 1.37m 

پیش از این هم گفتم، الان هم دوباره تکرار می‌کنم که بته‌های قشقایی متمایز از همه بته‌هایی هستند که در ایران بافته می‌شوند و این بافته هم یک شاهد دیگر. نکته قابل تامل و چشمگیر این قالیچه برای من، رنگ زمینه حاشیه است: سبز؟ سبزی که به این شکل در آمده؟ و سوالی که پرسیده می‌شود یا من می‌پرسم: آیا از همان اول سبز بوده یا بعدا با شستشوهای پیش از حراجی به این شکل در آمده است؟

فرش قشقایی 194x120 cm

اینهمه ستاره هشت پر، رنگ به رنگ، روی یک فرش قشقایی؟!

 ***

پینوشت بعدا: دوستی تذکر دادند که این این قطعه بافت طایفه قزل چای است.