پشمینه بافت

تدفین مردگان در ایران

از دوره باستان تا پایان قاجاریه

با نگاهی به مراسم و مذهب

عباس قدیانی – انتشارات آروَن – تهران – چاپ دوم 1393 – 358 صفحه کتاب به قیمت ناقابل 14000 تومان

همانطور که می‌بینید (اگر دقت کنید، می‌بینید) کتاب برچسب کتابخانه (مرکزی دانشگاه اصفهان) دارد و قابل امانت دادن نیست حتی به شما دوست عزیز!

برای آن دوستان عزیزی که خیلی کنجکاو هستند، کتاب جلد سبز تیره زیر این کتاب جلد دوم سفرنامه پییترو دلاواله است که هر وقت نگاهش می‌کنم دلم آشوب می‌شود چون کمی کمتر از 2000 صفحه است. (بالاخره جلد اول تمام شد.)

من هیچ‌گونه اطلاعاتی و هیچ شناختی نسبت به نویسنده این کتاب ندارم. کتاب را دوستی معرفی کرد و روز چهارشنبه خودش آورد.

نظریه خیلی قابل توجهی خواندم امروز که اعتقاد داشت قالیچه‌های نماز بیشتر از آنکه بافته‌هایی آیینی باشند، تزئینی هستند. البته اگر تا به امروز برداشتهایی را که خیلی از کارشناسان غربی در مورد فرش نوشته‌اند و خیلی از کارشناسان درون وطنی مثل طوطی آن‌ها را تکرار می‌کنند نخوانده بودم حتما الان یک موجود شاخدار تزئینی بودم. قالیچه نماز تزئینیست؟!!! 

قالیچه نماز یک بافته تزئینی نیست.

البته نویسنده در ادامه به موضوع بسیار مهمی اشاره می‌کند که برای وی به صورت ضمنی شاهدیست بر این مدعا. وی از قول نویسنده‌ای عرب با نام دکتر صبحی الصالح می‌نویسد: اسلام هیچ تاکیدی بر استفاده از شیئی خاص مانند قالیچه نماز یا سجاده در برگزاری نماز نمی‌کند. این یک حقیقت است. در میان هیچ کدام از دستورات اسلامی به استفاده از چیزی مثل قالیچه نماز اشاره‌ای نشده است. تنها حکم مشخص و صریحی که اسلام در برپاداری نماز بر آن پای‌فشاری می‌کند این است که لباس نمازگزار و محل نماز می‌بایست پاک باشد و غصبی نباشد؛ همین و همین. از دید من این نکته و این دستور بسیار مهم است و می‌بایست بدان توجه ویژه‌ای نشان داد اما نه در جهت رسیدن به این موضوع که قالیچه نماز تزئینی است و آیینی نیست. اتفاقا این نکته می‌تواند راهنمایی بسیار خوب و مهمی برای این استدلال و نتیجه بعدی باشد که شاید قالیچه نماز اصلا اسلامی نباشد و تنها میراثی است که مسلمانان از دین و آیینی دیگر به ارث برده و از آن برای اجرای تاکید اسلامی برای پاک بودن محل نماز استفاده کرده‌اند. چه آیینی؟ هنوز نمی‌دانیم اما این را به خوبی می‌دانیم که روی دادن چنین چیزی اصلا دور از ذهن نیست نه تنها در چیزی مثل قالیچه نماز که حتی در بسیاری از تعالیم و در ریشه‌یابی بسیاری از اعتقادات نیز می‌توان چنین وامگیری‌هایی را مشاهده کرد.

موضوع خیلی مهم دیگر برای من این است که اگر شاهد چنین اشتباه‌هایی هستیم بار گناه تنها به دوش دیگرانی که کار کرده‌اند و به درست یا غلط به چنین نتایجی رسیده‌اند، نیست. بخش بسیار زیادی از بار گناه به دوش کسانی مثل من است که این‌ها را نخوانده‌اند و قبل از آن هیچ کاری برای آنچه از بطن فرهنگ خودشان برخاسته است نکرده‌اند. اگر ما این‌ها را خوانده بودیم و نظر و فکرمان را با کسانی که این‌ها را نوشته‌اند در میان می‌گذاشتیم، بحث می‌کردیم و مخالفت می‌کردیم و موافقت می‌کردیم قطعا به نتایج بسیار بهتر و معتبرتری می‌رسیدیم. اما تنها کاری که ما می‌کنیم آن هم در خوش بینانه‌ترین حالت مصرف این‌هاست که آن کار را هم نمی‌کنیم. کار بسیار خوب و شاخص ما کپی‌برداری از مطالب این وبلاگ و چاپ و نشرشان به اسم خودمان است بدون آنکه فکر کرده باشیم شاید نویسنده این وبلاگ هم اشتباه کرده باشد.

پینوشت: در علوم انسانی چیزی با نام یا صفت یا محتوای تزئین یا تزئینی نداریم و هیچ پدیده فرهنگی که فرش در نگاه کلی و قالیچه نماز به شکل خاص آن یک پدیده فرهنگی است نمیتواند تزئینی باشد! تزئینی و تزئین یک معنا و تعبیر کاملا مدرن است.

پینوشت بعدی: حواسم هست که اسم کتاب را ننوشتم. حالا حالاها شاید بخواهم از این کتاب برایتان بنویسم. کارم تمام بشود اسم کتاب را خواهم نوشت.